Τελείωσα το λύκειο στα δεκαοκτώ όχι ακόμα συμπληρωμένα. Είχα πάρει το προφίσιενσυ έξι μήνες πριν. Την επόμενη μέρα μπήκα στη δουλειά που ακόμα έχω, δασκάλα αγγλικών. Δηλώνω δασκάλα και όχι καθηγήτρια, διότι πρώτον δεν είμαι και δεύτερον θεωρώ ότι είναι πολύ υποκριτικός ο όρος του καθηγητή, διότι αν δεν διδάσκει τότε τί κάνει Καθηγεί; Καθηγείται; Όχι. Διδάσκει, άρα είναι διδάσκαλος και όλα τα άλλα είναι δικαιολογίες και φραμπαλάδες για να παίρνουν τα λεφτά του κοσμάκη.
Δασκάλα, λοιπόν. Η πρώτη ώρα που δίδαξα ήταν σε αίθουσα με εικοσιδύο παιδιά μικρής ηλικίας, τετάρτης δημοτικού, που με κοιτούσαν ίσια μές στα μάτια. Έχοντας αναθρέψει τα μικρά μου αδέρφια, αυτό δεν ήταν κάτι το καινούριο. Έχοντας αφήσει τα θρανία μόλις μερικές ημέρες πριν, θυμόμουν πολύ καλά πως γίνεται ένα μάθημα. Ωστόσο, το μόνο μου προσόν τότε ήταν η καλή πρόθεση. Ήθελα να δώσω στα παιδάκια αυτά να καταλάβουν τη γραμματική. Στο πρώτο μου αυτό μάθημα που κράτησε δύο εβδομάδες, οι βαθμοί των παιδιών ανέβηκαν κατακόρυφα, από πέντε μέχρι και είκοσι μονάδες πάνω και τα παιδιά λέγανε ότι είχαν την καλύτερη κυρία. Αν με ρωτήσει κανείς πως το έκανα, δεν θα μπορώ να απαντήσω, διότι δεν έκανα κάτι: απλά μπήκα μέσα και απλά μιλούσα και απλά με άκουγαν.
Έκτοτε πέρασαν πολλά χρόνια, αλλά η τακτική μου δεν έχει αλλάξει ούτε η πρόθεσή μου: απλά μιλάω και απλά με ακούνε, η πρόθεση είναι να καταλάβουν τη γραμματική.
Μέσα από τη γραμματική που τους διδάσκω, μαθαίνουν και ένα σωρό άλλα πράγματα, διότι η γραμματική έχει συναρπαστική ιστορία: ταξιδεύει από αιώνα σε αιώνα, από αυτοκρατορία σε αυτοκρατορία και από επανάσταση σε επανάσταση. Βγαίνει από στόματα ηρώων ή βασιλιάδων, γεννιέται μέσα σε ζούγκλες ή ερήμους και μεταλλάσσεται σαν σουπερήρωας.
Άρα, μαθαίνοντας κάτι το πρακτικό, όπως η γραμματική, έμμεσα λαμβάνουν ιδέες, εικόνες και έννοιες που χωρίς το μάθημα δεν θα μάθαιναν. Το ίδιο ισχύει για οτιδήποτε άλλο μπορεί να διδάσκεται ο κάθε άνθρωπος, από το πως να μαντάρει μία κάλτσα μέχρι πυρηνική φυσική ή το χρονικό του χρόνου, διότι η γνώση είναι βγαλμένη μέσα από την πρακτική εμπειρία και εκεί καταλήγει πάλι.
Άρα δεν πρέπει καθόλου να υποτιμάμε εκείνο το μέρος της εκπαίδευσης που έχει βιοποριστικό χαρακτήρα, ούτε να το παίρνουμε για δεδομένο, γιατί δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι κάποιος θα κάνει καλή δουλειά και ένα έθνος κακοτεχνιών μπορεί να το βεβαιώσει αυτό. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τα βασικά: να κάνει ο μαθητής καλά τη δουλειά του όταν βγεί από το εκπαιδευτικό σύστημα. Η διδασκαλία πρακτικών ζητημάτων είναι η αφορμή και ευκαιρία να διδάξεις και τα παραπέρα, την καλλιέργεια ή την εμβάθυνση.
Δεν μπορείς να πείς στο παιδί "σήμερα έχουμε μάθημα καλλιέργειας και πολιτισμού". Είναι τόσο ανόητο όσο ακούγεται.
Η προσωπική καλλιέργεια, έμαθα μετά από χρόνια διδασκαλίας, έχει να κάνει με το παρελθόν. Να διαβάζει κανείς παλιά βιβλία παλιών προσωπικοτήτων, να μαθαίνει την ιστορία πίσω από την κάθε εξέλιξη, να ανακαλύπτει τί οδήγησε σε τί και πως προέκυψε το παρόν.
Αυτή η αναδρομή στο παρελθόν, με τη σειρά της, διδάσκει στον μαθητή τις συνέπειες των πραγμάτων.
Πάρε για παράδειγμα το μάθημα της φυσικής ή της χημείας. Το να διδάξεις σε ένα παιδί έναν απλό τύπο είναι άσκοπο διότι ένας τύπος μόνος του ξεχνιέται γρήγορα, με τον ίδιο τρόπο που μία σαρδέλα μόνη της δε ζεί περισσότερο από μερικά λεπτά πριν τη φάει ο γλάρος. Αν όμως διδάξεις το πως ανακαλύφθηκε ο τύπος ( είναι πραγματικά εκπληκτικές ιστορίες και απίστευτα πειράματα) τότε εκτός από την ξερή αποστήθιση του τύπου, δίνεις στον μαθητή και καλλιέργεια, δηλαδή την ιστορία και τις συνέπειες, που είναι ο ορισμός της πνευματικής καλλιέργειας.
Αν το κάνουμε αυτό, τότε η γνώση δεν είναι μόνη της αλλά βρίσκεται σε ένα κοπάδι με αποτέλεσμα, καταλαμβάνοντας περισσότερο χώρο στο μυαλό, να είναι ευκολότερο να ανακληθεί όποτε την χρειάζεσαι: πιό εύκολα βρίσκεις ένα κοπάδι σαρδέλες, παρά μία μονάχη.
Βλέπουμε λοιπόν, ότι για επιτευχθεί το πολυπόθητο ιδανικό της καλλιέργειας, δεν είναι απαραίτητο να διδάξεις ντιντερό στο δημοτικό, αλλά οποιοδήποτε και αν είναι το αντικείμενο που διδάσκει ο καθένας δάσκαλος να το ενισχύσει με την ιστορία της ως τώρα εξέλιξής του και με την επισήμανση των συνεπειών: οξύ και βάση= άλας και νερό όπερ σημαίνει σαπούνι, για παράδειγμα.
Επίσης, κάτι που μόνο με απανωτές απογοητεύσεις τελικά εμπέδωσα, είναι το γεγονός ότι δεν επιθυμούν όλοι να καλλιεργήσουν το πνεύμα τους. Οι περισσότεροι θέλουν να περνιούνται για καλλιεργημένοι χωρίς όμως να τους πρήζεις με υπερβολικές απαιτήσεις. Όταν τελικά το δέχτηκα ως αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, είδα ότι αυτό δεν ήταν κακό αλλά αντιθέτως πολύ καλό. Είναι μεγάλη συζήτηση, αλλά για την ισορροπία του κόσμου, πρέπει να υπάρχουν κι αυτοί.
Κάτι άλλο που πρέπει να παραδεχτούμε σαν εκπαιδευτικοί, είναι η απλή αλήθεια ότι ούτε εμείς ούτε οι μαθητές μας δεν μπορούμε να ξέρουμε τα πάντα. Κάθε ένας επιλέγει ποιό κομμάτι του θα αναπτύξει και τέλος. Η επιλογή γίνεται με βάση το τί αρέσει στον καθένα και δεν έχει σχέση ούτε με την καλλιέργεια ούτε με την παιδεία και καλά θα κάνουν να το καταλάβουν όσοι ταλαιπωρούν τα παιδάκια με κατηχήσεις και ψυχαναγκασμούς τύπου διάβασε ένα βιβλίο σε τρείς ημέρες και γράψε επανάληψη για να δω αν κατάλαβες. Αυτά τα πράγματα οδηγούν, όχι στην καλλιέργεια του εαυτού, αλλά στην καταστολή του.
Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά το πρώτο μου μάθημα, είδα ότι τα βιβλία παιδαγωγικής που διάβασα για να συμπληρώσω με γνώση τις καλές μου προθέσεις, η ψυχολογία και η ανάλυση, είναι πρακτικές γνώσεις επί της ανθρώπινης ψυχής, κάτι το απεχθές κατά τη γνώμη μου, διότι σε κάνουν να βλέπεις το παιδί σαν πράγμα που άμα πατήσεις εκείνον τον διακόπτη θα ανάψει εκείνο το λαμπάκι.
Δε χρειάζεσαι κανένα βιβλίο για να συγκινηθείς από το βλέμμα ενός παιδιού ή για να καταλάβεις πότε είναι χαρούμενο ή έτοιμο να κλάψει. Ο δάσκαλος χρειάζεται γνώσεις και αγάπη. Αν αγαπάς το μαθητή σου, τότε δεν θα του παρουσιάσεις την πρακτικά σημαντική γνώση σαν ένα συναρπαστικό βιβλίο γεμάτο εικόνες από όλο τον κόσμο;
Αυτή η αφαιρετική διαδικασία δεν είναι που χαρακτηρίζεται ως καλλιέργεια;
Βουαλά!
Δασκάλα, λοιπόν. Η πρώτη ώρα που δίδαξα ήταν σε αίθουσα με εικοσιδύο παιδιά μικρής ηλικίας, τετάρτης δημοτικού, που με κοιτούσαν ίσια μές στα μάτια. Έχοντας αναθρέψει τα μικρά μου αδέρφια, αυτό δεν ήταν κάτι το καινούριο. Έχοντας αφήσει τα θρανία μόλις μερικές ημέρες πριν, θυμόμουν πολύ καλά πως γίνεται ένα μάθημα. Ωστόσο, το μόνο μου προσόν τότε ήταν η καλή πρόθεση. Ήθελα να δώσω στα παιδάκια αυτά να καταλάβουν τη γραμματική. Στο πρώτο μου αυτό μάθημα που κράτησε δύο εβδομάδες, οι βαθμοί των παιδιών ανέβηκαν κατακόρυφα, από πέντε μέχρι και είκοσι μονάδες πάνω και τα παιδιά λέγανε ότι είχαν την καλύτερη κυρία. Αν με ρωτήσει κανείς πως το έκανα, δεν θα μπορώ να απαντήσω, διότι δεν έκανα κάτι: απλά μπήκα μέσα και απλά μιλούσα και απλά με άκουγαν.Έκτοτε πέρασαν πολλά χρόνια, αλλά η τακτική μου δεν έχει αλλάξει ούτε η πρόθεσή μου: απλά μιλάω και απλά με ακούνε, η πρόθεση είναι να καταλάβουν τη γραμματική.
Μέσα από τη γραμματική που τους διδάσκω, μαθαίνουν και ένα σωρό άλλα πράγματα, διότι η γραμματική έχει συναρπαστική ιστορία: ταξιδεύει από αιώνα σε αιώνα, από αυτοκρατορία σε αυτοκρατορία και από επανάσταση σε επανάσταση. Βγαίνει από στόματα ηρώων ή βασιλιάδων, γεννιέται μέσα σε ζούγκλες ή ερήμους και μεταλλάσσεται σαν σουπερήρωας.
Άρα, μαθαίνοντας κάτι το πρακτικό, όπως η γραμματική, έμμεσα λαμβάνουν ιδέες, εικόνες και έννοιες που χωρίς το μάθημα δεν θα μάθαιναν. Το ίδιο ισχύει για οτιδήποτε άλλο μπορεί να διδάσκεται ο κάθε άνθρωπος, από το πως να μαντάρει μία κάλτσα μέχρι πυρηνική φυσική ή το χρονικό του χρόνου, διότι η γνώση είναι βγαλμένη μέσα από την πρακτική εμπειρία και εκεί καταλήγει πάλι.
Άρα δεν πρέπει καθόλου να υποτιμάμε εκείνο το μέρος της εκπαίδευσης που έχει βιοποριστικό χαρακτήρα, ούτε να το παίρνουμε για δεδομένο, γιατί δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι κάποιος θα κάνει καλή δουλειά και ένα έθνος κακοτεχνιών μπορεί να το βεβαιώσει αυτό. Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τα βασικά: να κάνει ο μαθητής καλά τη δουλειά του όταν βγεί από το εκπαιδευτικό σύστημα. Η διδασκαλία πρακτικών ζητημάτων είναι η αφορμή και ευκαιρία να διδάξεις και τα παραπέρα, την καλλιέργεια ή την εμβάθυνση.
Δεν μπορείς να πείς στο παιδί "σήμερα έχουμε μάθημα καλλιέργειας και πολιτισμού". Είναι τόσο ανόητο όσο ακούγεται.
Η προσωπική καλλιέργεια, έμαθα μετά από χρόνια διδασκαλίας, έχει να κάνει με το παρελθόν. Να διαβάζει κανείς παλιά βιβλία παλιών προσωπικοτήτων, να μαθαίνει την ιστορία πίσω από την κάθε εξέλιξη, να ανακαλύπτει τί οδήγησε σε τί και πως προέκυψε το παρόν.
Αυτή η αναδρομή στο παρελθόν, με τη σειρά της, διδάσκει στον μαθητή τις συνέπειες των πραγμάτων.
Πάρε για παράδειγμα το μάθημα της φυσικής ή της χημείας. Το να διδάξεις σε ένα παιδί έναν απλό τύπο είναι άσκοπο διότι ένας τύπος μόνος του ξεχνιέται γρήγορα, με τον ίδιο τρόπο που μία σαρδέλα μόνη της δε ζεί περισσότερο από μερικά λεπτά πριν τη φάει ο γλάρος. Αν όμως διδάξεις το πως ανακαλύφθηκε ο τύπος ( είναι πραγματικά εκπληκτικές ιστορίες και απίστευτα πειράματα) τότε εκτός από την ξερή αποστήθιση του τύπου, δίνεις στον μαθητή και καλλιέργεια, δηλαδή την ιστορία και τις συνέπειες, που είναι ο ορισμός της πνευματικής καλλιέργειας.
Αν το κάνουμε αυτό, τότε η γνώση δεν είναι μόνη της αλλά βρίσκεται σε ένα κοπάδι με αποτέλεσμα, καταλαμβάνοντας περισσότερο χώρο στο μυαλό, να είναι ευκολότερο να ανακληθεί όποτε την χρειάζεσαι: πιό εύκολα βρίσκεις ένα κοπάδι σαρδέλες, παρά μία μονάχη.
Βλέπουμε λοιπόν, ότι για επιτευχθεί το πολυπόθητο ιδανικό της καλλιέργειας, δεν είναι απαραίτητο να διδάξεις ντιντερό στο δημοτικό, αλλά οποιοδήποτε και αν είναι το αντικείμενο που διδάσκει ο καθένας δάσκαλος να το ενισχύσει με την ιστορία της ως τώρα εξέλιξής του και με την επισήμανση των συνεπειών: οξύ και βάση= άλας και νερό όπερ σημαίνει σαπούνι, για παράδειγμα.
Επίσης, κάτι που μόνο με απανωτές απογοητεύσεις τελικά εμπέδωσα, είναι το γεγονός ότι δεν επιθυμούν όλοι να καλλιεργήσουν το πνεύμα τους. Οι περισσότεροι θέλουν να περνιούνται για καλλιεργημένοι χωρίς όμως να τους πρήζεις με υπερβολικές απαιτήσεις. Όταν τελικά το δέχτηκα ως αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, είδα ότι αυτό δεν ήταν κακό αλλά αντιθέτως πολύ καλό. Είναι μεγάλη συζήτηση, αλλά για την ισορροπία του κόσμου, πρέπει να υπάρχουν κι αυτοί.Κάτι άλλο που πρέπει να παραδεχτούμε σαν εκπαιδευτικοί, είναι η απλή αλήθεια ότι ούτε εμείς ούτε οι μαθητές μας δεν μπορούμε να ξέρουμε τα πάντα. Κάθε ένας επιλέγει ποιό κομμάτι του θα αναπτύξει και τέλος. Η επιλογή γίνεται με βάση το τί αρέσει στον καθένα και δεν έχει σχέση ούτε με την καλλιέργεια ούτε με την παιδεία και καλά θα κάνουν να το καταλάβουν όσοι ταλαιπωρούν τα παιδάκια με κατηχήσεις και ψυχαναγκασμούς τύπου διάβασε ένα βιβλίο σε τρείς ημέρες και γράψε επανάληψη για να δω αν κατάλαβες. Αυτά τα πράγματα οδηγούν, όχι στην καλλιέργεια του εαυτού, αλλά στην καταστολή του.
Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά το πρώτο μου μάθημα, είδα ότι τα βιβλία παιδαγωγικής που διάβασα για να συμπληρώσω με γνώση τις καλές μου προθέσεις, η ψυχολογία και η ανάλυση, είναι πρακτικές γνώσεις επί της ανθρώπινης ψυχής, κάτι το απεχθές κατά τη γνώμη μου, διότι σε κάνουν να βλέπεις το παιδί σαν πράγμα που άμα πατήσεις εκείνον τον διακόπτη θα ανάψει εκείνο το λαμπάκι.
Δε χρειάζεσαι κανένα βιβλίο για να συγκινηθείς από το βλέμμα ενός παιδιού ή για να καταλάβεις πότε είναι χαρούμενο ή έτοιμο να κλάψει. Ο δάσκαλος χρειάζεται γνώσεις και αγάπη. Αν αγαπάς το μαθητή σου, τότε δεν θα του παρουσιάσεις την πρακτικά σημαντική γνώση σαν ένα συναρπαστικό βιβλίο γεμάτο εικόνες από όλο τον κόσμο;
Αυτή η αφαιρετική διαδικασία δεν είναι που χαρακτηρίζεται ως καλλιέργεια;
Βουαλά!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου