Είμαι άνθρωπος χωρίς πάρα πολλές εμπειρίες. Μαθαίνω, όμως, μέσω παρατήρησης και επαφής με ανθρώπους και μ ου αρέσει να συζητώ με άνθρωπους που δεν είναι σαν εμένα. Αυτό εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια: δεν χρειάζεται να τα κάνει κανείς όλα για να τα μάθει όλα.
Κάθε άνθρωπος έχει κάτι που δεν ξέρουμε, έστω και αν αυτό μία αφηρημένη έννοια ή μία φράση μόνο, όπως κάτι γνωμικά που λένε οι ταξιτζήδες ή μία συνταγή που λένε οι νοικοκυρές. Όλα αυτά είναι πληροφορίες. Για αυτό βαριέμαι τους άνθρωπους που είναι σαν εμένα και προτιμώ εκείνους που είναι διαφορετικοί. Όσο πιο διαφορετικοί, τόσο καλύτερα. Μία συζήτηση με έναν τέτοιο άνθρωπο ισοδυναμεί με χίλιες ώρες σεμιναρίου στην οξφόρδη, ή με το διάβασμα μίας βιβλιοθήκης. Και από κάθε άνθρωπο κρατώ πολλά, κάθε άνθρωπος και χίλια μαθήματα.
Στην προκειμένη περίπτωση, ο άνθρωπος είναι ο αδερφός μου, που είναι τόσο διαφορετικός από εμένα, όσο η μέρα από τη νύχτα. Δεν υπάρχει ούτε ένα ζήτημα στο οποίο να συμφωνούμε και οι επιλογές στις οποίες έχουμε βασίσει τις ζωές μας είναι και αυτές αντιστοίχως διαφορετικές. Δεν υπάρχει ούτε ένα πράγμα από αυτά που έχει κάνει που θα έκανα με τον ίδιο τρόπο, και το αντίστροφο. Από αυτόν έχω μάθει, φυσικά, πολλά.
Κάποτε, λοιπόν, σε οικογενειακό τραπέζι , είχα μαγειρέψει κοτόπουλο με πατάτες αλλά είχα βάλει πολύ πιπέρι. Οι πατάτες είχαν πάρει ένα σκούρο χρώμα, αντί για το σύνηθες γυαλιστερό χρυσοκίτρινο, να φανταστείς. Ο αδερφός μου είπε την εξής φράση, ειρωνικά, περιπαιχτικά, σκωπτικά, κοροϊδευτικά και εύστοχα: "Αν λίγο πιπέρι είναι λίγο καλό, τότε πολύ πιπέρι είναι πολύ καλό". Το οποίο είναι αυτό που είχε συμβεί. Νέα μαγείρισσα τότε, έτσι είχα σκεφτεί: "Ας ρίξω λίγο περισσότερο πιπέρι να νοστιμέψει".
Τώρα, είναι πάλι χαρακτηριστικό μου, να συνδέω τις πληροφορίες που εισπράττω με άλλες, σε διάφορες συνδυασμούς, αρχικά τυχαία και μετά, μόλις προκύψει κάποιο μοτίβο ανάλογα με το μοτίβο που θα προκύψει.
Στη συγκεκριμένη πρόταση, ας πούμε, αν αντικαταστήσουμε τη λέξη "πιπέρι" με κάποια άλλη, τότε τί θα προκύψει; Αν, αντί για πιπέρι βάλουμε άλλα πράγματα που θεωρούμε καλά, όπως παιδεία, σύστημα, πρόβλεψη, άνεση, τροφή, βοήθεια, κοκ; Καταλήγουμε σε αυτό που έλεγαν οι προγόνοι μας, το παν μέτρον άριστον. Αλλά με τι συνέπειες και τί προεκτάσεις;
Πως θα μπορούσε η πολλή παιδεία να είναι κακή, ή η βοήθεια; Το συγκεκριμένο ζήτημα με τις διάφορες παραλλαγές του το σκέφτηκα πολλές φορές και πολλές φορές αναθεώρησα συμπεράσματα που αρχικά θεωρούσα τελεσίδικα.
Είναι όμως σωστό, τελικά, ακόμα και η παιδεία μπορεί να υπερβολική όταν εμποδίζει το άτομο να βιώσει τις υπόλοιπες πτυχές της ζωής, όπως την πρακτική εμπειρία, τον αυθορμητισμό, την ελευθερία ή την συμμετοχή στη συλλογική προσπάθεια. Και δυστυχώς η παιδεία μας τα στερεί όλα αυτά, όταν γίνεται σε υπερβολή. Γιατί, από ένα σημείο και μετά, ο απορροφημένος στο εκπαιδευτικό σύστημα άνθρωπος καταλήγει ανίκανος να κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από το να διαβάζει βιβλία και μετά να κουνά το δάχτυλο στους άλλους. Και αυτό δεν ωφελεί κανέναν απολύτως.
Αυτό που ωφελεί τους πάντες είναι να υπάρχει μία παιδεία που να οδηγεί σε βελτίωση των δράσεων, χωρίς να δεσμεύει την έμφυτη δημιουργική ικανότητα του καθενός μας, που τόσο καλοπληρωμένη και δυσεύρετη είναι στον επιχειρηματικό κύκλο, υπό την ονομασία "δημιουργικότητα". Και κοίτα τώρα το οξύμωρο. Ξοδεύουμε ένα σκασμό λεφτά για να έχουν όλοι πανομοιότυπη μόρφωση και μετά δίνουμε τα περισσότερα λεφτά σε όποιον ΔΕΝ έχει αυτή την ομοιομορφία της σκέψης. Και αφήνουμε τις πιό σημαντικές δουλειές σε αμόρφωτους άνθρωπους! Αυτοί που καλλιεργούν και επεξεργάζονται το ίδιο μας το φαγητό, είναι αμαθείς και άβουλοι, αυτοί που κατασκευάζουν τα μηχανήματά μας είναι επίσης πολύ κοντά στην ζωώδη κατάσταση του να ζείς μόνο για το ημερήσιο γεύμα και αυτοί που κινούν τα νήματα του εμπορίου μέσω των μεταφορών είναι επίσης τόσο αμαθείς που κοστίζουν δισεκατομμύρια σε απώλειες και καθυστερήσεις.
Το οποίο μας φέρνει στο θεώρημα της καθαρίστριας.
Κάποτε μια καθαρίστρια παραπονιόταν ότι για να κάνει σωστά τη δουλειά της αναγκαζόταν να εισπνέει τις αναθυμιάσεις των καθαριστικών. Γιατί πόσα καθαριστικά βάζεις, τη ρώτησα. Δύο μου απάντησε, ένα για απολύμανση και ένα για τα άλατα. Η γυναίκα αυτή δεν ήξερε ότι μάταια εισέπνεε τις αναθυμιάσεις, γιατί αφενός το ένα απορρυπαντικό ακύρωνε τη δράση του άλλου και αφετέρου είχε επιλέξει φτηνά καθαριστικά χωρίς να κοιτάξει τις ταμπέλες που έλεγαν "χωρίς χλώριο" και "με κρύο νερό". Ούτε απολύμαινε, ούτε άλατα αφαιρούσε, παρά μόνο κατέστρεφε την υγεία της. Της το είπα και απάντησε το τυπικό "ό,τι μπορώ κάνω" των ανθρώπων που δεν έχουν επιλογές. Βάλε, τώρα, με το μυαλό σου τί ζημιά μπορεί να έχει προκαλέσει αυτή η μία γυναίκα. Πες ότι η τουαλέτα αυτή ήταν σε σχολείο ή άλλο δημόσιο χώρο. Πόσος κόσμος έχει αρρωστήσει εξαιτίας της.
Αν η καθαρίστρια αυτή είχε μία ευρύτερη γενική γνώση, τότε θα ήξερε να κρίνει, ας πούμε, το τί προξενεί η κάθε χημική ουσία του απορρυπαντικού στην θάλασσα όπου καταλήγουν όλα τα λύματα. Θα ήξερε ότι με κρύο νερό θα αφαιρούσε περισσότερα άλατα και θα εισέπνεε λιγότερες αναθυμιάσεις. Θα ήξερε ότι το απολυμαντικό δρά μόνο αν το αφήσεις να δράσει κάποιο διάστημα, αποφεύγοντας για άλλη μία φορά τις αναθυμιάσεις, ανοίγοντας τον εξαερισμό ή φεύγοντας από το δωμάτιο ώσπου να δράσει, αντί να το ξεπλύνει κατευθείαν με καυτό νερό, μέσα στους καυτούς τοξικούς ατμούς.
Βάλε τώρα το τί ζημιά προξενούν όλοι οι αμόρφωτοι άνθρωποι, όλες οι "καθαρίστριες" του κόσμου, από τον συσκευαστή ρυζιού μπασμάτι με τις άπλυτες πατούσες μέχρι τον ναυτικό που χύνει τα απόνερα του καθαρισμού των αμπαριών καταμεσίς στον Ειρηνικό, όπου κανείς δεν βλέπει, γιατί έτσι λένε οι διεθνείς κανόνες: αν δεν το βλέπεις δεν είναι μόλυνση. Αποτελεί μόλυνση μόνο όταν είναι κοντά σε πλούσιες περιοχές και μόνο όταν υπάρχει κάποιος να το δεί.
Στο άλλο άκρο, έχουμε τους ευγενείς ακαδημαϊκούς, με τις απέραντες γνώσεις σε πολλαπλά επίπεδα, που μέσα στα γραφεία τους έχουν άγνοια του πόσο άπλυτος ήταν ο συσκευαστής του μπασμάτι ή πόσα θαλάσσια είδη έχει εξαφανίσει ο ναυτικός που το έφερε από την ασία, και απορεί πως στο καλό κόλλησε αυτή τη μυστηριώδη ασθένεια.
Ναι, η πολλή μόρφωση του έκανε κακό, γιατί παρά την μεγάλη γνώση του, ή μάλλον εξ αιτίας αυτής και της προσπάθειας να την αποκτήσει, μένει μακρυά από τον κόσμο και την πραγματική ζωή. Πρέπει να ξεχάσει όσα ξέρει και να βγεί στον κόσμο να δεί με τα μάτια του τί γίνεται, να δεί τί κακό κάνει στον κόσμο όταν παραγγέλνει μπασμάτι, μάνγκο ή αβοκάντο από την άλλη άκρη του κόσμου αντί να προτιμήσει λάχανο, πατάτα και καρότο του θεού από την πόλη του. Πρέπει να δώσει τη θέση του στον καθαριστή και συσκευαστή ρυζιού ώστε και οι δύο να αντλήσουν εμπειρίες, να καταλάβουν τί κάνουν. Είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να έχουν σφαιρική γνώση για το πως λειτουργεί ο κόσμος, ώστε να γνωρίζουν πως το κάθε πράγμα επηρεάζει το κάθε άλλο.
Αλλά οι ακαδημαϊκοί δεν θέλουν να είναι η γνώση παντού. Θέλουν να την κρατάνε κλειστή για να ανέβει η τιμή της, όπως οι χρυσοχόοι τον χρυσό ή τα διαμάντια που ενώ στις θυρίδες και ορυχεία υπάρχουν τόννοι, τις κρατούν μυστικές δήθεν και καλά είναι σπάνια, άρα ευγενή, άρα πανάκριβα.
Αλλά αυτό είναι άλλο ένα γνώρισμα των ακαδημαϊκών. Αυτό που τους αφορά είναι από "ιερό" όπως η γνώση ή "ευγενές" όπως τα μέταλλα, ενώ αυτό που αφορά τον υπόλοιπο κόσμο όπως η ζωή και η παραγωγή είναι ευτελές, βάρβαρο ή κατώτερο, κι όμως σαβουρώνουν τα φαγιά σα να μην υπάρχει αύριο. Και, ακόμα ειρωνικότερο, περιφρονούν τον φτωχό για αυτό ακριβώς που του στέρησαν: του στερούν την μόρφωση και την ευημερία και μετά τον βρίζουν επειδή είναι φτωχός και απαίδευτος.
Μπράβο, ακαδημαϊκέ!
Πολύ ανώτερος είσαι!
Κράτα τη γνώση σου στο ντουλάπι μη στην κλέψει κανείς, όπως η κίσσα τις χάντρες ή η μαϊμού τον πασατέμπο.
Δεν μοιάζεις καθόλου με ζώο!
Κάθε άνθρωπος έχει κάτι που δεν ξέρουμε, έστω και αν αυτό μία αφηρημένη έννοια ή μία φράση μόνο, όπως κάτι γνωμικά που λένε οι ταξιτζήδες ή μία συνταγή που λένε οι νοικοκυρές. Όλα αυτά είναι πληροφορίες. Για αυτό βαριέμαι τους άνθρωπους που είναι σαν εμένα και προτιμώ εκείνους που είναι διαφορετικοί. Όσο πιο διαφορετικοί, τόσο καλύτερα. Μία συζήτηση με έναν τέτοιο άνθρωπο ισοδυναμεί με χίλιες ώρες σεμιναρίου στην οξφόρδη, ή με το διάβασμα μίας βιβλιοθήκης. Και από κάθε άνθρωπο κρατώ πολλά, κάθε άνθρωπος και χίλια μαθήματα.
Στην προκειμένη περίπτωση, ο άνθρωπος είναι ο αδερφός μου, που είναι τόσο διαφορετικός από εμένα, όσο η μέρα από τη νύχτα. Δεν υπάρχει ούτε ένα ζήτημα στο οποίο να συμφωνούμε και οι επιλογές στις οποίες έχουμε βασίσει τις ζωές μας είναι και αυτές αντιστοίχως διαφορετικές. Δεν υπάρχει ούτε ένα πράγμα από αυτά που έχει κάνει που θα έκανα με τον ίδιο τρόπο, και το αντίστροφο. Από αυτόν έχω μάθει, φυσικά, πολλά.Κάποτε, λοιπόν, σε οικογενειακό τραπέζι , είχα μαγειρέψει κοτόπουλο με πατάτες αλλά είχα βάλει πολύ πιπέρι. Οι πατάτες είχαν πάρει ένα σκούρο χρώμα, αντί για το σύνηθες γυαλιστερό χρυσοκίτρινο, να φανταστείς. Ο αδερφός μου είπε την εξής φράση, ειρωνικά, περιπαιχτικά, σκωπτικά, κοροϊδευτικά και εύστοχα: "Αν λίγο πιπέρι είναι λίγο καλό, τότε πολύ πιπέρι είναι πολύ καλό". Το οποίο είναι αυτό που είχε συμβεί. Νέα μαγείρισσα τότε, έτσι είχα σκεφτεί: "Ας ρίξω λίγο περισσότερο πιπέρι να νοστιμέψει".
Τώρα, είναι πάλι χαρακτηριστικό μου, να συνδέω τις πληροφορίες που εισπράττω με άλλες, σε διάφορες συνδυασμούς, αρχικά τυχαία και μετά, μόλις προκύψει κάποιο μοτίβο ανάλογα με το μοτίβο που θα προκύψει.
Στη συγκεκριμένη πρόταση, ας πούμε, αν αντικαταστήσουμε τη λέξη "πιπέρι" με κάποια άλλη, τότε τί θα προκύψει; Αν, αντί για πιπέρι βάλουμε άλλα πράγματα που θεωρούμε καλά, όπως παιδεία, σύστημα, πρόβλεψη, άνεση, τροφή, βοήθεια, κοκ; Καταλήγουμε σε αυτό που έλεγαν οι προγόνοι μας, το παν μέτρον άριστον. Αλλά με τι συνέπειες και τί προεκτάσεις;
Πως θα μπορούσε η πολλή παιδεία να είναι κακή, ή η βοήθεια; Το συγκεκριμένο ζήτημα με τις διάφορες παραλλαγές του το σκέφτηκα πολλές φορές και πολλές φορές αναθεώρησα συμπεράσματα που αρχικά θεωρούσα τελεσίδικα.
Είναι όμως σωστό, τελικά, ακόμα και η παιδεία μπορεί να υπερβολική όταν εμποδίζει το άτομο να βιώσει τις υπόλοιπες πτυχές της ζωής, όπως την πρακτική εμπειρία, τον αυθορμητισμό, την ελευθερία ή την συμμετοχή στη συλλογική προσπάθεια. Και δυστυχώς η παιδεία μας τα στερεί όλα αυτά, όταν γίνεται σε υπερβολή. Γιατί, από ένα σημείο και μετά, ο απορροφημένος στο εκπαιδευτικό σύστημα άνθρωπος καταλήγει ανίκανος να κάνει οτιδήποτε άλλο εκτός από το να διαβάζει βιβλία και μετά να κουνά το δάχτυλο στους άλλους. Και αυτό δεν ωφελεί κανέναν απολύτως.
Αυτό που ωφελεί τους πάντες είναι να υπάρχει μία παιδεία που να οδηγεί σε βελτίωση των δράσεων, χωρίς να δεσμεύει την έμφυτη δημιουργική ικανότητα του καθενός μας, που τόσο καλοπληρωμένη και δυσεύρετη είναι στον επιχειρηματικό κύκλο, υπό την ονομασία "δημιουργικότητα". Και κοίτα τώρα το οξύμωρο. Ξοδεύουμε ένα σκασμό λεφτά για να έχουν όλοι πανομοιότυπη μόρφωση και μετά δίνουμε τα περισσότερα λεφτά σε όποιον ΔΕΝ έχει αυτή την ομοιομορφία της σκέψης. Και αφήνουμε τις πιό σημαντικές δουλειές σε αμόρφωτους άνθρωπους! Αυτοί που καλλιεργούν και επεξεργάζονται το ίδιο μας το φαγητό, είναι αμαθείς και άβουλοι, αυτοί που κατασκευάζουν τα μηχανήματά μας είναι επίσης πολύ κοντά στην ζωώδη κατάσταση του να ζείς μόνο για το ημερήσιο γεύμα και αυτοί που κινούν τα νήματα του εμπορίου μέσω των μεταφορών είναι επίσης τόσο αμαθείς που κοστίζουν δισεκατομμύρια σε απώλειες και καθυστερήσεις.
Το οποίο μας φέρνει στο θεώρημα της καθαρίστριας.
Κάποτε μια καθαρίστρια παραπονιόταν ότι για να κάνει σωστά τη δουλειά της αναγκαζόταν να εισπνέει τις αναθυμιάσεις των καθαριστικών. Γιατί πόσα καθαριστικά βάζεις, τη ρώτησα. Δύο μου απάντησε, ένα για απολύμανση και ένα για τα άλατα. Η γυναίκα αυτή δεν ήξερε ότι μάταια εισέπνεε τις αναθυμιάσεις, γιατί αφενός το ένα απορρυπαντικό ακύρωνε τη δράση του άλλου και αφετέρου είχε επιλέξει φτηνά καθαριστικά χωρίς να κοιτάξει τις ταμπέλες που έλεγαν "χωρίς χλώριο" και "με κρύο νερό". Ούτε απολύμαινε, ούτε άλατα αφαιρούσε, παρά μόνο κατέστρεφε την υγεία της. Της το είπα και απάντησε το τυπικό "ό,τι μπορώ κάνω" των ανθρώπων που δεν έχουν επιλογές. Βάλε, τώρα, με το μυαλό σου τί ζημιά μπορεί να έχει προκαλέσει αυτή η μία γυναίκα. Πες ότι η τουαλέτα αυτή ήταν σε σχολείο ή άλλο δημόσιο χώρο. Πόσος κόσμος έχει αρρωστήσει εξαιτίας της.Αν η καθαρίστρια αυτή είχε μία ευρύτερη γενική γνώση, τότε θα ήξερε να κρίνει, ας πούμε, το τί προξενεί η κάθε χημική ουσία του απορρυπαντικού στην θάλασσα όπου καταλήγουν όλα τα λύματα. Θα ήξερε ότι με κρύο νερό θα αφαιρούσε περισσότερα άλατα και θα εισέπνεε λιγότερες αναθυμιάσεις. Θα ήξερε ότι το απολυμαντικό δρά μόνο αν το αφήσεις να δράσει κάποιο διάστημα, αποφεύγοντας για άλλη μία φορά τις αναθυμιάσεις, ανοίγοντας τον εξαερισμό ή φεύγοντας από το δωμάτιο ώσπου να δράσει, αντί να το ξεπλύνει κατευθείαν με καυτό νερό, μέσα στους καυτούς τοξικούς ατμούς.
Βάλε τώρα το τί ζημιά προξενούν όλοι οι αμόρφωτοι άνθρωποι, όλες οι "καθαρίστριες" του κόσμου, από τον συσκευαστή ρυζιού μπασμάτι με τις άπλυτες πατούσες μέχρι τον ναυτικό που χύνει τα απόνερα του καθαρισμού των αμπαριών καταμεσίς στον Ειρηνικό, όπου κανείς δεν βλέπει, γιατί έτσι λένε οι διεθνείς κανόνες: αν δεν το βλέπεις δεν είναι μόλυνση. Αποτελεί μόλυνση μόνο όταν είναι κοντά σε πλούσιες περιοχές και μόνο όταν υπάρχει κάποιος να το δεί.
Στο άλλο άκρο, έχουμε τους ευγενείς ακαδημαϊκούς, με τις απέραντες γνώσεις σε πολλαπλά επίπεδα, που μέσα στα γραφεία τους έχουν άγνοια του πόσο άπλυτος ήταν ο συσκευαστής του μπασμάτι ή πόσα θαλάσσια είδη έχει εξαφανίσει ο ναυτικός που το έφερε από την ασία, και απορεί πως στο καλό κόλλησε αυτή τη μυστηριώδη ασθένεια.
Ναι, η πολλή μόρφωση του έκανε κακό, γιατί παρά την μεγάλη γνώση του, ή μάλλον εξ αιτίας αυτής και της προσπάθειας να την αποκτήσει, μένει μακρυά από τον κόσμο και την πραγματική ζωή. Πρέπει να ξεχάσει όσα ξέρει και να βγεί στον κόσμο να δεί με τα μάτια του τί γίνεται, να δεί τί κακό κάνει στον κόσμο όταν παραγγέλνει μπασμάτι, μάνγκο ή αβοκάντο από την άλλη άκρη του κόσμου αντί να προτιμήσει λάχανο, πατάτα και καρότο του θεού από την πόλη του. Πρέπει να δώσει τη θέση του στον καθαριστή και συσκευαστή ρυζιού ώστε και οι δύο να αντλήσουν εμπειρίες, να καταλάβουν τί κάνουν. Είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να έχουν σφαιρική γνώση για το πως λειτουργεί ο κόσμος, ώστε να γνωρίζουν πως το κάθε πράγμα επηρεάζει το κάθε άλλο.
Αλλά οι ακαδημαϊκοί δεν θέλουν να είναι η γνώση παντού. Θέλουν να την κρατάνε κλειστή για να ανέβει η τιμή της, όπως οι χρυσοχόοι τον χρυσό ή τα διαμάντια που ενώ στις θυρίδες και ορυχεία υπάρχουν τόννοι, τις κρατούν μυστικές δήθεν και καλά είναι σπάνια, άρα ευγενή, άρα πανάκριβα.
Αλλά αυτό είναι άλλο ένα γνώρισμα των ακαδημαϊκών. Αυτό που τους αφορά είναι από "ιερό" όπως η γνώση ή "ευγενές" όπως τα μέταλλα, ενώ αυτό που αφορά τον υπόλοιπο κόσμο όπως η ζωή και η παραγωγή είναι ευτελές, βάρβαρο ή κατώτερο, κι όμως σαβουρώνουν τα φαγιά σα να μην υπάρχει αύριο. Και, ακόμα ειρωνικότερο, περιφρονούν τον φτωχό για αυτό ακριβώς που του στέρησαν: του στερούν την μόρφωση και την ευημερία και μετά τον βρίζουν επειδή είναι φτωχός και απαίδευτος.
Μπράβο, ακαδημαϊκέ!
Πολύ ανώτερος είσαι!
Κράτα τη γνώση σου στο ντουλάπι μη στην κλέψει κανείς, όπως η κίσσα τις χάντρες ή η μαϊμού τον πασατέμπο.
Δεν μοιάζεις καθόλου με ζώο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου