Άνω Παρτάλι

Κάνουμε πολλές φορές το λάθος να εκτιμούμε το παρελθόν τα κριτήρια του παρόντος ή ακόμα και με βάσει τις προσδοκίες του μέλλοντος. Πολύ συχνά, ας πούμε, θεωρούμε τις αποφάσεις που πήρε κάποιος ηγέτης με τον ένα ή τον άλλο τρόπο χωρίς να έχουμε καμμία ιδέα ποιά ακριβώς ήταν η κατάσταση και υπό ποιές πραγματικά συνθήκες ελήφθη αυτή η απόφαση.

Έτσι κάνουμε και με κοινωνικά ζητήματα.
Έτσι κάνουμε και με τη θρησκεία, η οποία τελευταίως κατηγορείται για όλα τα δεινά του κόσμου, λες

και οι άνθρωποι θα πάψουν να είναι άπληστοι και εγωιστές ή μισαλλόδοξοι αν εκλείψει αυτή.
Λες και οι πόλεμοι γίνονται για την θρησκεία και όχι για τους πόρους.

Τέλος πάντων, είχα προτείνει κάποτε στον άμπαν να καθήσει να σκεφτεί όχι το πόσα δεινά προκάλεσε η θρησκεία στους ανθρώπους αλλά πόσα θετικά, γιατί όλα στη ζωή έτσι είναι: ουδέν κακό αμιγές καλού και το αντίστροφο. Αλλά είμαι σχεδόν σίγουρη ότι δεν το έκανε αυτό, γιατί όσο σκεπτόμενοι και να θέλουμε να λέμε ότι είμαστε, ποτέ δεν είναι βολικό να κοιτάς το αντίθετο στα μάτια και δεν είναι χαρακτηριστικό του άμπανου αυτό αλλά της ανθρωπότητας όλης.

Θα απαριθμήσω εδώ τα θετικά της θρησκείας. Τα περισσότερα από αυτά θα έχουν να κάνουν με τον Χριστιανισμό διότι μέσα σε αυτόν γεννήθηκα αλλά οι διάφορες θρησκείες έχουν αρκετά δομικά στοιχεία κοινά μεταξύ τους.

Πρώτον και κύριον, οι θρησκείες αναπτύχθηκαν σε μία εποχή που οι άνθρωποι δεν ήξεραν γράμματα, δεν είχαν ανέσεις όπως τρεχούμενο νερό και η γνώση ήταν δυνατό να αποκτηθεί μόνο με επίμονη παρατήρηση δεκαετιών, τουλάχιστον. Και με μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Αν ήσουν γεωργός (που μάλλον ήσουν, τότε) για να βγάλεις συμπέρασμα ποιά είναι η καλύτερη εποχή να φυτέψεις αμπέλια και να σφάξεις γουρούνια, δεν υπήρχε κανένας τρόπος να το ξέρεις εκτός από τους προηγούμενους αγρότες οι οποίοι με τη σειρά τους έκαναν άπειρες δοκιμές, ξανά και ξανά, μέχρι να πετύχουν το σωστό χρονικό σημείο. Και αυτό σε μία εποχή που μία χαμένη σοδεία δεν σήμαινε ούτε αποζημίωση από το κράτος ούτε δάνειο από την τράπεζα, αλλά λιμοκτονία για την υπόλοιπη χρονιά. Και πείνα δεν σήμαινε δεν έχω σήμερα να φάω αλλά περισσότερο κάτι όπως "θα τρώω ποντίκια για να βγάλω το χειμώνα".  Οι άνθρωποι δεν είχαν ισορροπημένες δίαιτες, που έχουμε σήμερα, αλλά μέρα μπαίνει-μέρα βγαίνει έτρωγαν το ίδιο πράγμα μόνο, γιατί μόνο αυτό ήταν διαθέσιμο λόγω των ιδιοτήτων του εδάφους και των καιρικών συνθηκών. Δεν μπορούσες, ας πούμε, να μένεις στην Αγία Πετρούπολη και να τρώς πορτοκάλια, ούτε στην Αγγλία και να έχεις ντομάτες. Έτρωγες λάχανο και ψωμί μέχρι να ξαναβγεί ήλιος και αν ήσουν τυχερός που και που κανένα αυγό ή λίγο κρέας κάθε πάσχα και χριστούγεννα γιατί τότε ήταν πιο παχιά τα γουρούνια και τότε γεννούσαν οι κότες. Στην πατρίδα μας δεν υπήρχε ούτε ρύζι ούτε ντομάτα ούτε πιπεριά ούτε πατάτα ούτε καλαμπόκι, και περίφημη μεσογειακή δίαιτα ήταν ξερό ψωμί και χόρτα. Τώρα χάρις στα ποντοπόρα καράβια έχουν διαδοθεί από τις αμερικές σε όλη την υφήλιο αλλάζοντας την διατροφή άρα και την υγεία και τη σκέψη των ανθρώπων. Τότε, πριν από 10.000 χρόνια περίπου, οι άνθρωποι ζούσαν σαν έξυπνα ζώα.

Ζούσαν γύρω στα 40 χρόνια και στη διάρκεια αυτών των χρόνων έκαναν περισσότερα παιδιά από όσα κάνουμε οι καλομαθημένοι εμείς. Και έπρεπε να τα ταΐζουν, γιατί η βρεφική θνησιμότητα δεν ήταν κάτι το τραγικό όπως σήμερα αλλά κάτι το συνηθισμένο. Γεννούσες είκοσι παιδιά και ζούσαν τα έξι, ας πούμε.

Η θρησκεία, που τότε δε λεγόταν ακόμα έτσι, συνόψισε τις πολλαπλές ανάγκες των ανθρώπινων κοινωνιών. Καταρχάς, στις περισσότερες θρησκείες ο ιερωμένος ήταν κάτοχος πληροφοριών που αφορούσαν τους κύκλους της φύσης, τις εμπορικές συναλλαγές και τα αρχεία γεννήσεων, γάμων, κοκ. Έτσι, παρατήρησαν ότι αν μία γυναίκα  δεν πήγαινε με πολλούς άντρες, τότε είχε πολύ μικρότερες πιθανότητες να κολλήσει κάποιο αφροδίσιο νόσημα το οποίο θα σκότωνε τα παιδιά της γυναίκας και τους άντρες με τους οποίους κοιμόταν. Και δεν υπήρχε η αντισύλληψη ούτε ιατρική, πράγμα που σημαίνει ότι σε έπιανε πυρετός και δεν ήξερες από τί ήταν, με ό,τι αυτό σημαίνει.

Το χειρότερο όμως ήταν ότι οι πληροφορίες, που τόσο ακριβές είναι ακόμα και στις ημέρες μας, τότε ήταν σχεδόν αδύνατον να μεταδοθούν ή να διατηρηθούν. Κάτι που ανακάλυπτε ο ένας, ήταν πολύ δύσκολο να το μεταδώσει στους άλλους. Έτσι οι ιερωμένοι των περισσότερων θρησκειών είχαν το καθήκον να κρατούν αρχεία, κάτι που ακόμα και στις ημέρες μας έχει ζωτική σημασία. Τότε δεν υπήρχε κανείς άλλος εκτός από τους ιερείς.

Οι θρησκείες, ήταν η μόνη ασπίδα ανάμεσα στον ευάλωτο άνθρωπο και την φύση. Ακόμα και σήμερα, ο λόγος που τα χριστούγεννα κάνουμε κουραμπιέδες και το πάσχα τσουρέκια είναι επειδή το χειμώνα οι κότες σταματούν για κάποιο διάστημα να γεννούν αυγά. Οι νηστείες, οι γιορτές και τα έθιμα ακόμα και τώρα είναι εναρμονισμένα με τους κύκλους της φύσης, κάτι που εμείς οι δυτικοί περιφρονούμε, μιας και στα σουπερμάρκετ δεν έχει εποχές παρά μόνο αυτές που ορίζονται από τις τιμές. Για αυτό καμωνόμαστε τους ανώτερους. Πάνω στα πτώματα των αμαθών προγόνων μας. Γιατί τότε, το να παραβείς μία εντολή δεν ήταν απλά ενοχλητικό για τους συντηρητικούς αλλά έφερνε το θάνατο και το λιμό σε όλη την οικογένεια ή κοινότητα, το κακό σήμαινε θάνατο και όχι μία αντιπαράθεση στο φέησμπουκ.

Επίσης, οι θρησκείες ήταν προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε τόπου, στις πρώτες ύλες που ήταν διαθέσιμες και στις ανάγκες των ανθρώπων, ώστε να επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη αξιοποίηση αυτών των συνθηκών, σε εποχές που δεν υπήρχαν ούτε στατιστικές, ούτε κράτη, ούτε ταχυδρομείο, ούτε υπολογιστής να ανατρέξεις όταν κάτι δεν πήγαινε καλά.

Τέλος, πάντα μέσω της επίμονης και επίπονης παρατήρησης, δοκιμής και λάθους, οι θρησκείες είχαν

καταλήξει στο καλύτερο δυνατό, πάντα σε σχέση με τις υπάρχουσες συνθήκες, κοινωνικό σχήμα. Είχαν διαμορφώσει οικογενειακά και κοινωνικά δίκτυα που ακόμα και στις μέρες μας είναι πανίσχυρα, ακριβώς για αυτό το λόγο: είναι αποτέλεσμα παρατήρησης και προσαρμογής στην ανθρώπινη φύση. Δεν κουνιέται με τίποτα γιατί είναι ριζωμένο στους ανθρώπους. Στη δική μας θρησκεία έχουμε την εξομολόγηση, σε άλλες θρησκείες έχουν σαμάνους ή πνευματικούς, οι οποίοι καλύπτουν την αγωνία του ανθρώπου να μιλήσει χωρίς να κριθεί. Στην μοντέρνα κοινωνία αυτό δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο ο στιγματισμός του ψυχίατρου που βγάζει συμπλεγματικούς όλους τους ανθρώπους που έχουν αγωνίες. Υπάρχει ο ψυχολόγος που βαφτίζει υπερκινητικά ή ελλιπή με οποιονδήποτε τρόπο τα παιδιά και τα χαπακώνει για να είναι όλα ίδια.

Καλή είναι η επιστήμη, αλλά είναι απρόσωπη. Τους βάζει όλους σε ένα καλούπι και άτεγκτα τους κρίνει, ή τουλάχιστον έτσι δείχνει όταν οι άθεοι με έμβλημα την επιστήμη περιφρονούν τον έναν θεσμό που κράτησε ζωντανούς τους ανθρώπους για χιλιετίες.

Η θρησκεία, μέχρι πρότινος, ήταν συμπυκνωμένη γνώση σε μερικά ρητά και μερικές προσευχές, την αξία των οποίων αναγνωρίζουμε μέχρι σήμερα, μιας και η προσευχή δίνει ψυχική ανακούφιση που κανένας επιστήμονας δεν έχει καταφέρει να κάνει. Η θρησκεία είναι πέντε σε ένα: καλύπτει την ανάγκη του ανθρώπου για ψυχική ασφάλεια, κοινωνική οργάνωση, εναρμόνιση με τους κύκλους της φύσης, οικονομική οργάνωση και προσωπική ανάπτυξη. Το ξέρω ότι το τελευταίο θα σας κάνει αν γελάσετε, αλλά μία βόλτα στο φέσημπουκ θα σας αποδείξει περίτρανα ότι η επιστήμη δεν έχει επιτύχει και πολλά σε αυτό τον τομέα.

Τώρα πόλεμοι και σκοτωμοί και αδικίες θα υπάρχουν πάντα. Αλλά οι ανθρώπινες αδυναμίες είναι σαν τον κόσμο αιώνιες.