Η απόφαση

Λέγαμε νωρίτερα ότι το πρώτο και κυριότερο πράγμα που είναι απαραίτητο να διδάξουμε στα παιδιά μας είναι το πως να λαμβάνουν αποφάσεις. Λέγαμε ότι αυτό είναι σημαντικό γιατί αν δεν το μάθουν τα παιδιά τότε  πάντα θα περιμένουν από κάποιον άλλον να τους πεί τί να κάνουν και θα ρίχνουν ευθύνες στους άλλους. Αντί να είναι υπεύθυνα για τον εαυτό τους, θα αναζητούν πάντα αποκούμπια και θα γίνονται ψυχολογικά πουτανάκια του κάθε επιτήδειου με αυτοπεποίθηση.

Δεν είπαμε όμως το πως είναι δυνατόν να το κάνεις αυτό, πως δηλαδή να μάθεις σε ένα παιδί πως να παίρνει αποφάσεις σωστές (δηλαδή με ωφέλιμα για το ίδιο αποτελέσματα) και όχι ηλίθιες (αυτοκαταστροφικές για το ίδιο και βλαπτικές για τους άλλους, πράγματα αλληλένδετα συχνά).

Το ανθρώπινο μυαλό είναι μία αυτόματη μηχανή αποφάσεων. Είναι στη φύση μας κάθε λεπτό να αποφασίζουμε για τα πάντα. Από την πρώτη μας ανάσα, παίρνουμε μία απόφαση, να κλάψουμε, ως διαμαρτυρία για το ξεβόλεμα. Μόλις πεινάσει το μωρό, κλαίει για να φάει. Αυτά είναι αποφάσεις. Από το πως θα αντιδράσει η μάνα και ο πατέρας στην απόφαση του παιδιού, εξαρτάται το πως θα ληφθεί η επόμενη απόφαση. Έτσι χτίζουν χαρακτήρα και έτσι μαθαίνουν που οδηγεί η κάθε απόφαση.

Λίγο αργότερα, όμως, οι γονείς αποφασίζουν ότι το παιδί δεν πρέπει να παίρνει αποφάσεις και περνούν όλη την παιδική ηλικία και εφηβεία των τέκνων του προσπαθώντας να του εμφυσήσουν αυτό ακριβώς το μάθημα: δεν ξέρεις, εγώ θα σου λέω τι να κάνεις, πράγμα που αντιβαίνει στην προσπάθειά μας να τα κάνουμε έξυπνα. Ένας έξυπνος άνθρωπος δεν περιμένει να του πουν οι άλλοι τί να κάνει: παίρνει πρωτοβουλίες.

Και τόσο σίγουροι είναι οι γονείς ότι ξέρουν καλύτερα, που έχουν το θράσος να ισχυρίζονται ότι το παιδί δεν ξέρει αν πεινάει, αν ζεσταίνεται αν του αρέσει το φαγητό ή αν θέλει να πάει στην αυλή να παίξει. Βλέπεις γονείς να λένε στο παιδί τους "φάε, πεινάς" με το ζόρι, ακυρώνοντας τα δικά του αισθήματα πληρότητας. Βλέπεις γονείς να λένε στο παιδί τους "κάνει κρύο" και να επιμένουν παρά τις διαμαρτυρίες του παιδιού ότι ζεσταίνεται, σα να μην υπάρχει το ίδιο το παιδί. Υποχ

ρεώνουν το παιδί να κάνει πράγματα όπως να μένει καθισμένο σε μία καρέκλα 10 ώρες την ημέρα, κάτι που οπωσδήποτε είναι κόντρα στα ένστικτά του και ,στη δική του απόφαση ότι δεν μπορεί, του αντιτείνουν τη "λογική" ότι αυτό δεν ξέρει. Πόσο ηλίθιο πιστεύεις ότι είναι το παιδί σου για να μην ξέρει ότι πείνασε, ότι δίψασε, ότι κρύωσε ή ότι πιάστηκε 10 ώρες (6 στο σχολείο και 4 σε φροντιστήρια και δραστηριότητες) στα θρανία; Πιστεύεις στα αλήθεια ,γονιέ, ότι αν το παιδί πεινάσει δεν θα έρθει να ανοίξει το ψυγείο; Ότι αν κρυώσει δεν θα έρθει να σου το πεί; Ότι αν διψάσει δεν θα πάει στη βρύση;
Για τόσο χαζό το έχεις;

Η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές τα παιδιά δεν φορούν τη ζακέτα τους ακόμα κι αν κρυώνουν ή αρνούνται να πιούν νερό ακόμα και αν διψάσουν. Αυτό όμως συχνά συμβαίνει από αντίδραση στην υπερβολική γονική καταπίεση ή από έλλειψη πρωτοβουλίας, κάτι που οι γονείς πάλι έχουν διδάξει στα παιδία. Είτε δηλαδή που βλέπουν ως μοναδική τους αντίδραση την αυτοκαταστροφή είτε που είναι τόσο άβουλα που αν δεν του πείς "πιες νερό" να πεθάνουν από δίψα.

Τα κάνουν αυτά οι γονείς όχι από κακία, αλλά από φόβο. Φοβούνται ότι το παιδί θα πεθάνει αν χτυπήσει την ώρα του παιχνιδιού, ότι θα βγεί χαζό αν δεν κάνει φροντιστήριο και ότι ίσως καταδικαστεί στην αιώνια απόρριψη αν είναι διαφορετικό. Κοίτα όμως πόσο μόνοι είναι οι συμβατικοί άνθρωποι! Πόσο κλεισμένοι στα καβούκια τους είναι και όσο αποφεύγουν την πραγματική επικοινωνία, ακριβώς επειδή κανείς δεν τους έδωσε την διαταγή να επικοινωνήσουν κι αυτοί φοβούνται, πόσο φοβούνται να πάρουν μόνοι τους ακόμα κι αυτή τη μικρή αποφασούλα!
Εμείς οιίδιο οι γονείς που τα δικά μας λάθη τα θυμόμαστε με τρυφερότητα και τη χαρά της νιότης μας, στερούμε από τα παιδιά μας τη χαρά αυτή ακριβώς. Κυρίως, όμως, θαρρούμε ότι ο τέλειος γονιός έχει τέλεια παιδιά.

Τέλειος γονιός;
Τέλεια παιδιά;
Να η ρίζα του προβλήματος, λοιπόν, η γαμημένη η τελειότητα.

Σας λέω με όλη την εμπειρία των 22 χρόνων που διδάσκω ότι τα τέλεια παιδιά δεν υπάρχουν παρά μόνο στο μυαλό των γονέων τους και οι τέλειοι γονείς είναι οι μεγαλύτεροι μαλάκες που έχω γνωρίσει, γιατί προσπαθώντας να κάνουν εαυτούς και παιδιά τέλεια γίνονται οικογενειακώς δυστυχισμένοι, με ψυχοσωματικά συμπτώματα που φτάνουν στο όριο της παράνοιας και της διαταραχής.

Σας λέω με κάθε βεβαιότητα, ότι τα πιο ευτυχισμένα και ώριμα παιδιά είναι οι αδιάβαστοι και αυτοί που κάνουν τα λιγότερα φροντιστήρια και τις λιγότερες δραστηριότητες. Αυτά που έχουν υψηλούς βαθμούς μπορεί να δείχνουν τέλεια από έξω, αλλά μέσα τους έχουν λύπη και απωθημένα, ημικρανίες και κάθε είδους διαταραχές, συχνά μάλιστα φτάνουν σε κάποιο σημείο όπου απλά καταρρέουν και οι γονείς δεν ξέρουν τί να κάνουν και γιατί το παιδί άλλαξε ξαφνικά, κι από αριστούχος ξαφνικά όλα τα κάνει στραβά. Και τότε τα μαλώνουν και τα περιορίζουν ακόμα περισσότερο, με αποτέλεσμα οι γονείς να αναλαμβάνουν ολοένα μεγαλύτερες ευθύνες και το παιδί να μην μπορεί ποτέ να σταθεί μόνο του στον κόσμο.

Έχουν από τα παιδιά τους την απαίτηση να μην κάνουν λάθη!

Κι όμως, είναι τόσο εύκολο!
Η πρώτη ορατή απόφαση που παίρνουν συνήθως τα παιδιά είναι πριν μιλήσουν, όταν κάνουν την πρώτη εκκούσια κίνηση, κυρίως για να σηκώσουν το κεφαλάκι ή να πιάσουν κάτι στα τρεμάμενα χεράκια τους. Αυτές είναι ανώδυνες αποφάσεις και τις περισσότερες φορές τις γιορτάζουμε. Κάποια στιγμή όμως θα αποφασίσει ότι θέλει να κάνει κάτι πιο αισιόδοξο, όπως το να σκαρφαλώσει κάπου. Τα δικά μου είχαν και τα δύο αποφασίσει να καθίσουν πάνω σε μία μπάλα. Πρέπει να τα αφήσουμε. Αν πέσει, θα είναι μικρό το κόστος: θα πονέσει λιγάκι. Το μάθημα όμως είναι το μεγαλύτερο που θα πάρει ποτέ: όταν δεν προσέχω τον εαυτό μου τότε πονάω. Την επόμενη φορά που θα επιχειρήσει το ίδιο (που σίγουρα θα το επιχειρήσει) θα έχει το νού του. Ίσως ξαναπέσει, αλλά στο τέλος θα το καταφέρει. Το μόνο που επιτρέπεται να κάνουμε σε αυτό το στάδιο είναι όχι να του πούμε κάτι όπως "θα πέσεις!" που μεταφράζεται σε "είσαι άχρηστος, δεν έχεις καμμία ελπίδα" αλλά να του δώσουμε λογικές οδηγίες για να πετύχει το σκοπό του, χωρίς όμως να το βοηθήσουμε. Θα πρέπει ό,τι θέλει να το πετύχει μόνο του. Έτσι θα αποκτήσει την αυτοπεποίθηση που χρειάζεται, αλλά θα έχει και τη βεβαιότητα ότι μπορεί να εμπιστεύεται τον γονιό του.

Σιγά-σιγά το διακύβευμα θα αυξάνεται ανάλογα με την αξία του μαθήματος.
Για να μάθει να κάνει ποδήλατο θα φάει τα μούτρα του. Για να μάθει να κάνει φίλους θα το προδώσουν, για να μάθει να αγαπάει θα πονέσει. Για να μάθει να δουλεύει θα μείνει απένταρος, για να μάθει να λέει αλήθεια θα το κοροϊδέψουν και για να μάθει να τα βγάζει πέρα θα βρεί μπροστά του τοίχους. Σε όλα αυτά δεν πρέπει να επεμβαίνουν οι γονείς, γιατί κάθε μάθημα που δεν θα πάρει θα το βρεί μπροστά του στη ζωή. Είναι πολύ δύσκολο να βλέπεις το παιδί σου, που το αγαπάς όσο τίποτα στον κόσμο, να τρώει τα μούτρα του, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, αλλά μόνο έτσι θα μάθει και μόνο έτσι θα γίνει κτήμα του η ωριμότητα, να ξέρει την αξία της εμπειρίας, της γνώσης και της σύνεσης.

Μόνο με το παράδειγμά μας μπορούμε να το καθοδηγήσουμε, με διαρκή συζήτηση και υπομονή στις ανοησίες που θα μας ξεφουρνίσει, αλλά βοήθεια δεν πρέπει να του δώσουμε άλλη εκτός από την ειλικρίνεια των λόγων μας και το φαγάκι που θα του μαγειρέψουμε, κι αυτό μέχρι κάποια ηλικία και μόνο, αν θέλουμε να γίνει αυτόνομος άνθρωπος.

Όλα τα υπόλοιπα πρέπει να τα κερδίσει μόνο του. Με τις επιλογές που θα κάνει και με τις συνέπειες των πράξεών του, όπως γίνεται συνήθως στη ζωή.

Και όσο πιο γρήγορα το μάθει αυτό, τόσο πιο δυνατός ενήλικος θα γίνει.