Καιρός των Ατόμων

Μερικές φορές οι εξελίξεις απαιτούν υπομονή ώστε να συντελεστούν οι απαραίτητες ζυμώσεις.
Άλλες φορές οι εξελίξεις είναι αστραπιαίες και δεν επιτρέπουν ούτε μελέτη, ούτε σκέψη, ούτε εμβριθή ανάλυση αλλά γρήγορες αντιδράσεις. Στο πρώτο είδος εξελίξεων παίζει μεγάλο ρόλο η συλλογική οργάνωση, η τακτική, η πολιτική και ο συνδυασμός πολλών μυαλών, για αυτό και κάνουμε συσκέψεις, μελέτες, συζητήσεις, διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις, πρακτικές που είναι

από τη φύση τους χρονοβόρες.

Στο δεύτερο είδος εξελίξεων, τις αστραπιαίες, δεν προλαβαίνει κανείς να κάνει τίποτα από όλα αυτά
τα χρήσιμα πράγματα, για αυτό και παίζει τεράστιο ρόλο η επιλογή των στελεχών που θα βρίσκονται στην κόψη των εξελίξεων, ακριβώς τη στιγμή που αυτές ξεσπάσουν.

Τα πάντα, όλα, το κάθε τι, εξαρτώνται από την άμεση αντίδραση και από τα ανακλαστικά αυτού του ενός ατόμου στο κάθε πόστο. Ένας εγκέφαλος.

Και πιστεύω ότι είμαστε στη μέση ενός τέτοιου καιρού των ατόμων, ότι οι εξελίξεις τρέχουν τόσο γρήγορα ώστε ώσπου να τις μελετήσει κανείς αυτές έχουν ήδη περάσει στο επόμενο επίπεδο συναγερμού.

Και παρά τις φιλολογικές αναζητήσεις της ανθρωπότητας, δεν έχουμε προλάβει σαν είδος ούτε να φύγουμε από τον πλανήτη, ούτε να εκμεταλλευτούμε πόρους από εξωγήινες δραστηριότητες, όπως άντληση πρώτων υλών ή τουριστικών δραστηριοτήτων, ας πούμε, κατά τα σενάρια της επιστημονικής φαντασίας.

Μην έχοντας βρεί εγκαίρως οδό διαφυγής από τα αδιέξοδα που δημιουργήσαμε, πρέπει τώρα είτε να λύσουμε το πρόβλημα των αδιεξόδων ή να πνιγούμε σε αυτά.

Τα αδιέξοδα είναι πολλά. Ένα είναι η ασυμβατότητα της οικονομικής δραστηριότητας με το πεπερασμένο των πόρων και των κοινωνικών δομών. Πεντακόσια χρόνια πριν, θα είχαμε εξοπλίσει μερικά καράβια να βρούμε μία νέα ήπειρο, με νέα εδάφη για εκμετάλλευση και άπλα για να απλωθούμε, ώστε το σύστημα που πρόσφατα ονομάσαμε καπιταλισμό αλλά αναπαράγεται με τον ίδιο τρόπο στις χιλιετίες να μη φάει τα σωθικά του. Πεντακόσια χρόνια πριν, ανήμποροι να στηρίξουμε την πολυτέλεια των λίγων και μην μπορώντας να βρούμε διέξοδο στις απαιτήσεις των πολλών χωρίς να καταρρεύσει το σύμπαν, σα κοινωνικο-οικονομική χύτρα, αφήσαμε λίγο ατμό να φύγει μέσα από την αποικιακή βαλβίδα. Τώρα; Τώρα, που θα πάει όλη αυτή η πίεση;

Αυτή η ασυμβατότητα προέρχεται από ένα άλλο αδιέξοδο, αυτό των ανθρώπινων νόμων.
Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι έχουμε κάνει μεγάλη πρόοδο και ότι η ζωή των ανθρώπων είναι ασύγκριτα βελτιωμένη σε σχέση με το παρελθόν, ακόμα και το πρόσφατο. Η κρίση αυτή όμως μας δείχνει ότι δεν τα έχουμε σκεφτεί όλα. Η βελτίωση αυτή αφορά μόνο όσους είχαν την τύχη να γεννηθούν σε βολικές γεωγραφικές συντεταγμένες. Οι υπόλοιποι είναι αγνοούμενοι του συστήματος και ένα σύστημα που δεν προβλέπει τα πάντα είναι καταδικασμένο να κάνει γύρες, βρόχους, γύρω από το ίδιο λάθος ξανά και ξανά μέχρι κάποιος αυτό το βρόχο να τον σπάσει.

Θα έλεγα ότι  θα έπρεπε να ξεχάσουμε τη διαφυγή στο διάστημα και να επικεντρωθούμε στην εξεύρεση ενός ενιαίου οικονομικού μοντέλου που να προβλέπει τα πάντα, περίπου όπως οι επιστήμονες προσπαθούν αν βρούν μία ενιαία εξίσωση που να περικλείει όλες τις δυνάμεις.  Ένα ενιαίο μοντέλο που να προβλέπει και τους πρόσφυγες, όχι μόνο τους τραπεζίτες, να προνοεί και για τους αγρότες, όχι μόνο για τις πολυεθνικές, που θα συμπεριλαμβάνει τα εργατικά δικαιώματα και των Αφρικανών, όχι μόνο των δυτικών.

Θα μου πείς, ήδη υπάρχει.
Ναι, αλλά αυτά που προβλέπει για τους Αφρικανούς, τους πρόσφυγες και τους αγρότες είναι απάνθρωπα και ό,τι είναι απάνθρωπο δεν είναι ικανοποιητικό, αλλά υπολογίζεται σαν σφάλμα και όχι σαν επιτυχία, αν μη τι άλλο επειδή προκαλεί διαταράξεις απρόβλεπτες και διαρροές ενέργειας.

Δες ας πούμε, το μεταναστευτικό. Ρίχνει ο πλανητάρχης τις δημοκρατικές του βομβούλες σε άμαχους, για να εξασφαλίσει υδρογονάνθρακες, πολιτική επιρροή και εργασία για μερικές χιλιάδες πολίτες στη χώρα του. Μέχρι εδώ καλά. Να όμως που οι βρωμιάρηδες οι Αφρικανοί και οι Ασιάτες δεν κάθονται να πεθάνουν ήσυχα-ήσυχα με μαρτυρικό τρόπο στις χώρες τους όπως θα έπρεπε να κάνει ο κάθε καλός και ευσυνείδητος πολίτης, παρά μόνο σηκώνεται και παίρνει τους δρόμους, και αντί να μας αφήσει στην ησυχία μας, ταράζει τους καλομαθημένους μας πολίτες, και τα λεφτά που είχαμε βγάλει από τον πόλεμο για να τα τρώμε στις όπερες, πρέπει τώρα να τα δίνουμε σε αντιπειρατικές επιχειρήσεις σε διάφορα κέρατα, σε διασώσεις στην μεσόγειο ή φύλαξη στα μεξικανικά σύνορα, και όλην ώρα να έχουμε από τη μία ρατσιστικές και από την άλλη αντιρατσιστικές διαδηλώσεις ολούθε, για να μην αναφέρω ότι από τύψεις αναγκαζόμαστε να τους ταΐζουμε και να τους σπιτώνουμε, αντί να τους επιτρέψουμε να ζήσουν μόνοι τους με τη δουλειά τους..

Και, ένα περίεργο πράμα βρε παιδί μου, όσο τους βομβαρδίζεις, τόσο αυξάνονται οι άτιμοι....
Και όλη η υφήλιος είναι χρεωμένη.
Δεν θα το χαρακτήριζα ως το απαύγασμα της σοφίας ενός συστήματος, αυτό.

Άρα, είμαστε σε μία εποχή που οι εξελίξεις απαιτούν ανακλαστικά. Οι πρόσφυγες είναι εδώ τώρα, η οικονομία των χωρών διολισθαίνει τώρα, η ενέργεια πρέπει να μοιραστεί τώρα, οι πολίτες του κόσμου κρίνουν τώρα.
Δεν έχεις καιρό να κοιτάξεις τί λένε τα βιβλία. Ό,τι διάβασες, διάβασες.

Τα βιβλία σε δίδαξαν πολλά. Τώρα όμως είναι η ώρα να κλείσεις τα βιβλία και να αντιδράσεις στις πραγματικές συνθήκες.

Το νέο, ενιαίο οικονομικό μοντέλο, θα μπορούσε κάλλιστα να βασίζεται στα πρότυπα της Φύσης. Ήδη έναν επιθετικά επιτυχημένο επιχειρηματία τον παρομοιάζουμε με καρχαρία, έναν πένητα με μερμήγκι ή με άλλο ταπεινό πλάσμα κοντά στη βάση της τροφικής αλυσίδας. Το κοινό του οικονομικού συστήματος με τη φύση είναι ότι ο καθένας καταναλώνει όχι την ίδια ποσότητα πόρων αλλά ανάλογα με το μέγεθος και την προσπάθεια που επενδύει στην εξεύρεση τροφής. Όπως ένας ελέφαντας τρώει μερικά δέντρα στην καθισιά του ενώ το κολυμπρί αρκείται σε μερικές στάλες νέκταρ, έτσι και ο μεγιστάνας χρειάζεται εκατομμύρια, ενώ ο πένητας τρείς κι εξήντα. Ως εδώ, συμφωνούν τα δύο συστήματα.

Εκεί που διαφωνούν, είναι στο ποσοστό του κέρδους, δηλαδή στο περίσσευμα πόρων που θα απομείνει μετά την επιβίωση και αναπαραγωγή. Ένα οποιοδήποτε άλλο πλάσμα στη φύση καταναλώνει αυστηρά μόνο όσα απαιτούνται για την επιβίωσή και αναπαραγωγή του, δηλαδή βγάζει μηδέν κέρδος, ενώ ο άνθρωπος όχι μόνο καταναλώνει πολύ περισσότερο (παιδεία, τέχνη επιστήμη, φιλοσοφία, κοκ) αλλά αποθηκεύει και μεγάλη ποσότητα περισσεύματος, είτε για εξασφάλιση για το μέλλον είτε από απλή απληστία.

Μία άλλη ασυνέπεια είναι ότι στη φύση ένας οργανισμός κάποτε σταματάει να μεγαλώνει και πεθαίνει, ενώ στις οικονομίες μας ένας οργανισμός επιθυμεί όχι μόνο την "αθανασία" αλλά και την αειφόρο ανάπτυξη, δηλαδή να μεγαλώνει για πάντα, να βγάζει ολοένα μεγαλύτερο κέρδος, για πάντα. Όσο είχαμε ανεξερεύνητες περιοχές του πλανήτη, αυτό ήταν δυνατόν. Τώρα, όμως δεν είναι πια, άρα οι οικονομικοί οργανισμοί, είτε λέγονται κράτη είτε εταιρείες, είτε οτιδήποτε άλλο, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο παρά να προσαρμοστούν σε αυτή την πραγματικότητα.

Και ενώ θα ήταν παιδαριώδες να υπαινιχθεί κανείς ότι οι εταιρείες και οι επιχειρήσεις θα έπρεπε να λειτουργούν για μηδενικό κέρδος με σκοπό μόνο την επιβίωση και αναπαραγωγή (διπλά κριτήρια: για τους πολίτες οι πολιτικοί το βρίσκουν απολύτως λογικό), αλλά όχι την επέκταση ούτε την εξάπλωση, δεν το βρίσκω καθόλου παράλογο να μειώσουν το ποσοστό κέρδους σε βιώσιμα επίπεδα, τουτέστιν οι καρχαρίες να βολευτούν με λιγότερο κρέας.

Οι εναλλακτικές είναι δύο: οδηγούμαστε σε αδυσώπητες αναμετρήσεις, ώστε να επικρατήσουν οι ισχυρότεροι, που όμως δεν θα λύσουν αυτό συστεμικό σφάλμα, δηλαδή σύντομα θα προκύψουν άλλες ανταγωνιστικές δυνάμεις και κανείς δεν μπορεί να νικάει για πάντα, οπότε η τραγική κατάληξη ίσως καθυστερήσει μερικές δεκαετίες, αλλά όταν έρθει θα είναι τελεσίδικη και αμετάκλητη.

Η άλλη είναι να χαμηλώσει το ποσοστό κέρδους και να είναι ίδιο για όλους, μικρούς και μεγάλους: ας πούμε 10%, τόσο για τον σκαφτιά, όσο και για τον μεγιστάνα. Για τον σκαφτιά, το 10% των 3 ευρώ την ώρα θα ισοδυναμεί με 30 λεπτά, ενώ για τον μεγιστάνα το 10% των τριών δισεκατομμυρίων θα ισούται με 30 εκατομμύρια.

Το ζήτημα είναι, ποιό Άτομο θα λάβει μία τέτοια απόφαση, και μάλιστα αστραπιαία;