Αυτό που εννοώ

Η κατάσταση: 

Από την τρίτη τάξη του δημοτικού μέχρι και το λύκειο οι μαθητές διδάσκονται ξένες γλώσσες δύο ή τρείς ώρες την εβδομάδα, ανά γλώσσα. Ωστόσο, ολοκληρώνοντας την εκπαίδευσή τους έχουν δύο προβλήματα:
α) δεν έχουν μάθει την ξένη γλώσσα που διδάχθηκαν, παρόλο που έχουν εξεταστεί σε αυτή και έχουν περάσει τις σχετικές εξετάσεις, και 

β) παρά τις ώρες και τους πόρους που έχουν δαπανηθεί για αυτό τον σκοπό, οι μαθητές μένουν χωρίς πιστοποίηση, ακόμα και σε στοιχειώδες, βασικό επίπεδο

Η άποψη των γονιών: 

Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψιν, οι γονείς αναγκάζονται να πληρώνουν ιδιωτικά φροντιστήρια για να γίνει σωστά η εκμάθηση οποιασδήποτε γλώσσας, τη στιγμή που μέσω εισφορών και φορολογίας ήδη “πληρώνουν” με έμμεσο τρόπο την ύπαρξη και λειτουργεία των δημόσιων σχολείων.

Η άποψη των μαθητών: 

Όπως έχουν τα πράγματα τα παιδιά πρέπει να κάνουν δύο φορές το ίδιο μάθημα, μία στο σχολείο και άλλη μία στο φροντιστήριο. (Αυτό, φυσικά δεν ισχύει μόνο για τις γλώσσες αλλά για όλα τα μαθήματα, αλλά αυτό είναι ένα ευρύτερο πρόβλημα που απαιτεί ειδική προσοχή και ανάλυση.) Έτσι παρουσιάζεται από νωρίς η κόπωση με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ψυχική υγεία, την κοινωνικοποίησή  και, κυρίως, την ακαδημαϊκή πορεία των νέων. Πράγματι, πολλά παιδιά απογοητεύονται από την μάταιη αυτή προσπάθεια και παραιτούνται είτε από το σχολείο γενικώς είτε από την προσπάθεια, αποφοιτώντας με χαμηλούς βαθμούς και ακόμα χαμηλότερες προσδοκίες από το μέλλον, κάτι τρομερό για ένα έθνος, να μένει η νέα γενιά χωρίς προσδοκίες.

Επίσης, η βαθμολογία τους στην ξένη γλώσσα πολύ συχνά ρίχνει την υπόλοιπη βαθμολογία τους, πράγμα που παίζει ρόλο στην μετέπειτα καριέρα τους, εφόσον συνυπολογίζεται στον γενικό βαθμό του λυκείου άρα καθορίζει σε ποιά σχολή θα περάσουν όταν δώσουν πανελλήνιες.

Η άποψη των εκπαιδευτικών

Συγκρίνοντας τη δημόσια παιδεία με την ιδιωτική στο ζήτημα των ξένων γλωσσών θα διαπιστώσουμε ριζικές διαφορές στον τρόπο διδασκαλίας, στις συνθήκες εργασίας αλλά και σε ό,τι αφορά την γενικότερη νοοτροπία. Συνοψίζονται στον ακόλουθο πίνακα:

Χαρακτηριστικά διδασκαλίας ξένων γλωσσών σε Φροντιστήριο	Χαρακτηριστικά διδασκαλίας ξένων γλωσσών σε Δημόσιο σχολείο
Ευελιξία στον αριθμό σπουδαστών ανά τμήμα	Σταθερός αριθμός σπουδαστών ανά τμήμα
Ευελιξία στον ρυθμό προόδου ανά μαθητή	Πανομοιότυπες προσδοκίες από κάθε μαθητή
Ευελιξία στην επιλογή υλικού	Καθορίζεται πανομοιότυπα από το υπουργείο
Ευελιξία στον αριθμό ωρών	Σταθερός αριθμός ωρών
Καμμία σύνδεση με πανελλήνιες	Σύνδεση με πανελλήνιες
Παρέχεται πιστοποίηση	Δεν παρέχεται πιστοποίηση
Συνεργασία με ξένα ινστιτούτα	Συνεργασία με το υπουργείο παιδείας
Υψηλές προσδοκίες	Χαμηλές προσδοκίες
Προσωπική σχέση με σπουδαστές και γονείς	Απρόσωπη σχέση με σπουδαστές και γονείς
Άμεση συνάρτηση αποτελεσματικότητας-επαγγελματικής καταξίωσης διδασκόντων	Καμμία αρνητική ή θετική συνέπεια για τους διδάσκοντες

Η άποψη του συστήματος:

αυτή η διπλή δαπάνη για οποιαδήποτε αιτιολογία , την εκμάθηση ξένης γλώσσας στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποτελεί σπατάλη, μία διαρροή πόρων.

Αν μάλιστα λάβουμε υπόψιν ότι ένας μεγάλος αριθμός μαθητών στρέφεται για ξένες γλώσσες σε ιδιαίτερα μαθήματα τα οποία κατά μεγάλη πλειοψηφία είναι αδήλωτα, “μαύρα” όπως ονομάζονται, τότε η διαρροή πόρων από το σύστημα είναι ανυπολόγιστη, εξαιρετικά επιζήμια για όλους.

Στόχοι:

α) αποτελεσματική εκμάθηση ξένης γλώσσας στο δημόσιο σχολείο

β) απόκτηση πιστοποίησης γλωσσομαθειας, έστω και σε στοιχειώδες βασικό επίπεδο

Μέριμνα

Η πρώτη μέριμνα είναι η έρευνα και καταμέτρηση διαφόρων στοιχείων. Δεδομένου ότι τα ιδιωτικά φροντιστήρια έχουν ποσοστό επιτυχίας στις εξετάσεις πτυχίου απλησίαστο για τα δημόσια σχολεία, είναι εύλογο να αναζητήσουμε τον τρόπο που το πετυχαίνουν αυτό. Άρα, πρέπει να γνωρίζουμε τα εξής:

1. Ποιά φροντιστήρια έχουν τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στις εξετάσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο; Αυτή πληροφορία παρέχεται από τα Ινστιτούτα Εκμάθησης ξένων γλωσσών (British Council, Goethe Institut, κτλ) Αυτή η πληροφορία θα μας επιτρέψει να προσλάβουμε τους αποτελεσματικότερους στα σχολεία μας.

2. Ποιά βιβλία χρησιμοποιούντα συχνότερα από τα φροντιστήρια ανά επίπεδο; Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε με καταγραφή μέσω ερωτηματολογίου απευθείας στα φροντιστήρια είτε με καταλόγους από τις διάφορες εκδοτικές εταιρείες διδακτικών βιβλίων (Hamilton, Grivas, Sylvia Karr, κτλ) ή ακόμα και με συνδυασμό των δύο. Αυτή η πληροφορία θα μας επιτρέψει να υπολογίσουμε τί παραγγελίες θα χρειαστούν κάθε χρόνο, το κόστος τους και τί ύλη θα διδάσκεται ανά έτος. 

3. Ποιά είναι η αναλογία χρήσης κάθε συγκεκριμένου βιβλίου με το ποσοστό επιτυχίας των φροντιστηρίων;

4. Σε πόσο διάστημα ολοκληρώνεται το κάθε βιβλίο κατά μέσο όρο;

5. Πόσες ώρες γίνονται ανά επίπεδο ανά τμήμα;

6. Ποιός είναι ο μέσος αριθμός μαθητών ανά τμήμα, ανά επίπεδο;

7. Τί άλλα μέσα χρησιμοπούνται; Πως; Πως είναι εξοπλισμένη μία αίθουσα;
Εδώ θα χρειαστεί απευθείας ερωτηματολόγιο ανά φροντιστήριο.

8. Πόσες ώρες επιπρόσθετης εργασίας ανά τμήμα είναι απαραίτητες κατά μέσο όρο; (επιπλέον ώρες, ξεχωριστές ημέρες διαγωνισμάτων, αναπλήρωση χαμένων ωρών, ενίσχυση αδύνατων μαθητών, κοκ)

Έχοντας αυτά τα στοιχεία είναι εύκολος ο υπολογισμός των απαιτούμενων δράσεων αλλά θα ήταν εξωπραγματικό να έχει κανείς την προσδοκία από ένα δημόσιο σχολείο να έχει την ίδια απόδοση με ένα φροντιστήριο. Η σχέση δημόσιου σχολείου φροντιστηρίου είναι ανάλογη με τη σχέση ανάμεσα σε ένα προιόν μαζικής παραγωγής και έαν προιόν παραγόμενο κατά παραγγελία : η τυποποιηση συνεπάγεται μικρό κόστος μεν, χαμηλή ποιότητα δε.

Ένας πιο ρεαλιστικός στόχος

Μέσω των στοιχείων που θα έχουμε αποκομίσει από τα ιστιτούτα ξένων γλωσσών (Goethe Institut, British Council, κοκ) και δεδομένου ότι οι ξένες γλώσσες που διδάσκονται στα σχολεία είναι Ευρωπαϊκές, δεν είναι εντελώς παράλογο να ανατεθεί η οργάνωση της εκμάθησης στα ινστιτούτα αυτά, πάντα υπό τον έλεγχο και εποπτεία του Ελληνικού Υπουργείου Παίδείας και σε συνεργασία με τους ιδιοκτήτες φροντιστηρίων σε τοπικό επίπεδο. Ειδικά αν ληφθεί υπόψιν το γεγονός ότι τα ιδρύματα αυτά είναι ήδη υπεύθυνα για την οργάνωση και διεξαγωγή εξετάσεων πτυχίου σε κάθε γλώσσα, τότε αυτό εξυπηρετεί τον διπλό σκοπό της ποιοτικότερης εκμάθησης αλλά και της παροχής πιστοποίησης στο τέλος των σπουδών.

Άρα, αντί να δίνουν οι μαθητές εξετάσεις για το Ελληνικό σχολείο που θα διοργανώνονται από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, θα εξετάζονται από το ανάλογο ινστιτούτο της κάθε χώρας για την κάθε γλώσσα (για αγγλικά British Council, για Γερμανικά Goethe Institut, κοκ). Ούτως ή άλλως οι ημερομηνίες διαξεγωγής των περισσότερων από αυτές τις εξετάσεις συμπίπτουν με τις εξετάσεις των Ελληνικών σχολείων.

 Επίσης, οι εξετάσεις αυτές εκτός από αξιολόγηση των γλωσσικών δυνατοτήτων των μαθητών, θα παρέχουν και στοιχεία για την αξιολόγηση των καθηγητών: ένας καθηγητής του οποίου οι μαθητές αποδίδουν χαμηλά συχνότερα από ότι υψηλά, τότε ο καθηγητής αυτός δεν θα επαναπροσλαμβάνεται. Έχοντας θέσει ένα τόσο υψηλό στόχο, ασκείται μεγαλύτερη πίεση στα σχολεία αλλά και στους διδάσκοντες καθηγητές να παράγουν ουσιαστικότερα αποτελέσματα, που μέχρι τώρα αφενός δεν είχαν τα μέσα για να κάνουν καλή δουλειά, αφετέρου είχαν επαναπαυθεί στη δουλειά που γίνεται από τα φροντιστήρια, πράγμα που εύκολα διαπιστώνει κανείς από την αναντιστοιχία διδασκόμενης και εξεταστέας ύλης στα γυμνάσια και λύκεια.

Το σύστημα εξετάσεων θα πρέπει να είναι ως εξής:

Α' – Γ' τάξη  Δημοτικού	Χωρίς εξετάσεις, θα διδάσκονται οι βασικές γνώσεις
Δ' Δημοτικού	Στο τέλος της Δ' τάξης θα εξετάζονται σε βασικές γνώσεις σε επίπεδο αρχάριων (όπως το Learners του πανεπιστημίου του Cambridge)
Ε' Δημοτικού	Στο τέλος της Ε' τάξης, όσοι μαθητές δεν έχουν περάσει τις προηγούμενες εξετάσεις θα επανεξετάζονται στα βασικά
ΣΤ' Δημοτικού	Στο τέλος της ΣΤ' τάξης θα εξετάζονται στο επόμενο επίπεδο, όπως το Flyers του Cambridge ή ίσως μέχρι και κάποιο Β1 επίπεδο
Β' Γυμνασίου	Στην Α' γυμνασίου θα γίνεται πρόοδος που θα εξεταστεί στο τέλος της Β' Γυμνασίου σε επιπεδο Β2 ή Β1 για μαθητές που  προχωρούν πιο αργά.
Γ' Γυμνασίου εως Γ' Λυκείου	Μέχρι την Γ' Λυκείου οι μαθητές θα εξετάζονται κάθε χρόνο  σε επίπεδο Β2, Γ1 ή Γ2, ανάλογα με την πρόοδο που έχουν σημειώσει. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές που θα ολοκληρώνουν το επίπεδο Γ2 νωρίτερα θα απαλλάσσονται από το μάθημα της ξένης γλώσσας. Εφόσον κάποιος μαθητής δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να συνεχίσει μετά το  Β2, κατόπιν συνεννοήσεως με τους γονείς θα μπορεί επίσης  να απαλλάσσεται από το μάθημα της ξένης γλώσσας.

Παράλληλα, όμως, είναι απολύτως απαραίτητο να παρέχονται στους διδάσκοντες και τα απαραίτητα μέσα για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός.

Τα μέσα αυτά είναι τα εξής:

1. Μικρότερος αριθμός μαθητών ανά τμήμα. Αυτό σημαίνει χωρισμό των ήδη υπαρχόντων τμημάτων στα δύο, ώστε ο αριθμός μαθητών ανά τμήμα να μην υπερβαίνει τους 12. (Ιδανικά λιγότεροι από 10). Σε ένα δωδεκαθέσιο σχολείο με έναν καθηγητή αγγλικών είναι εύκολο να γίνει αυτό, ειδικά εφόσον γίνουν προαιρετικά μαθήματα όπως η θεατρική αγωγή, τα εικαστικά ή η ώρα “γενικής μελέτης” που ακόμα δεν έχω καταλάβει περί τίνος πρόκειται, σαν γονιός.

2. Ειδική αίθουσα για την διδασκαλία κάθε γλώσσας. Πράγματι, η κανονική σχολική αίθουσα είναι ειδικά διαμορφωμένη για την διδασκαλία των Ελληνικών, με τα αντίστοιχα βοηθήματα, όλα στα Ελληνικά, από τις ζωγραφιές των παιδιών μέχρι το ημερολόγιο ή τους χάρτες, πράγμα που την καθιστά αποτελεσματικότατη για τον σκοπό αυτό. Ωστόσο, είναι αποτρεπτική για την εκμάθηση ξένης γλώσσας. Εφόσον το τμήμα θα είναι μικρότερο, η αίθουσα που θα χρειαστεί θα είναι αντίστοιχου μεγέθους, πράγμα που σημαίνει ότι ίσως η εξεύρεση τέτοιου χώρου να μην είναι τόσο δύσκολη όσο ακούγεται αρχικά. Θα πρέπει να διαθέτει εικόνες, αφίσες, κοκ στην γλώσσα η οποία διδάσκεται να είναι καλά ηχομονωμένη για τα ακουστικά μέρη των ασκήσεων ή των διαγωνισμάτων και υπολογιστή με ηχεία, για να χρησιμοποιείται ως CD player αλλά και για την προβολή βίντεο ή την εξεύρεση διδακτικού υλικού, όπως γίνεται σε όλα πλέον τα φροντιστήρια. 

3. Ευελιξία στην επιλογή υλικού, ανάλογα με τις συνθήκες, τις δυνατότητες του κάθε τμήματος και το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται οι μαθητές. Αυτό σημαίνει ότι δύο τμήματα του ίδιου επιπέδου μπορεί να διδάσκονται διαφορετικό βιβλίο, αν το ένα τμήμα προχωρά πιο γρήγορα από το άλλο. Φυσικά, για πρακτικούς λόγους, η επιλογή αυτή δεν θα γίνεται από όλο το φάσμα βιβλίων που είναι διαθέσιμα στην αγορά, αλλά πιο εφικτό είναι να ορίζεται από το Υπουργείο Παιδείας μία λίστα βιβλίων από ορισμένους εκδοτικούς οίκους (ίσως και από τα βιβλία που εκδίδονται από τα ιδρύματα ξένων γλωσσών) και μέσα από αυτή τη λίστα να επιλέγει ο κάθε δάσκαλος.

Αυτές οι αλλαγές είναι μηδαμινές σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση, μίας και ήδη πολλοί ιδιοκτήτες φροντιστηρίων έχουν αναλάβει ώρες σε διαφορα δημοτικά και οι ώρες για τις ξένες γλώσσες ήδη είναι ενταγμένες στο πρόγραμμα των σχολείων. Επίσης, ο απαιτούμενος εξοπλισμός ήδη είναι διαθέσιμος στα περισσότερα σχολεία. Η πιο μεγάλη αλλαγή από άποψη υποδομών είναι η εξεύρεση αιθουσών, μία για κάθε γλώσσα, κάτι που ίσως πάρει χρόνο. Στην ουσία η μόνη πραγματική αλλαγή είναι η ανάθεση των εξετάσεων στους οίκους ή πανεπιστήμια της κάθε χώρας.

Φυσικά, θα πρέπει να επιτευχθούν συμφωνίες με τα ιδρύματα ή ινστιτούτα των ξένων γλωσσών, μίας και δεν θα αναλάβουν ένα τέτοιο έργο χωρίς να έχουν κάποιο ώφελος, θεωρώ όμως ότι εφόσον τα βιβλία που θα χρησιμοποιηθούν για την διδασκαλία και την πρετομασία για τις εξετάσεις θα προέρχονται κυρίως από τους εκδοτικούς οίκους των ίδιων ιδρυμάτων, θα βρεθεί σίγουρα μία κοινή συνισταμένη που να ωφελεί όλους τους εμπλεκόμενους.

Τα ωφέλη του προτεινόμενου συστήματος:

1. Πρώτον και κύριον, οι μαθητές μαθαίνουν ξένες γλώσσες πραγματικά και όχι μόνο “στα χαρτιά”, άρα σταματά η σπατάλη πόρων του να γίνονται μαθήματα χωρίς κανείς να ωφελείται από αυτά.

2. Χωρίς να γίνει καμμία ανατροπή (οι καθηγητές ξένων γλωσσών δεν χάνουν τις θέσεις τους) αυξάνεται η παραγωγικότητα.

3. Οι ξένοι οίκοι εξετάσεων θεωρώ ότι θα αδράξουν την ευκαιρία αυτή μίας και υπάρχει πτώση στον αριθμό υποψηφίων σε όλες τις εξετάσεις.

4. Το Ελληνικό κράτος επωφελείται από την τεχνογνωσία των ξένων πανεπιστημίων. Όντως, αυτά έχουν  μακρόχρονη εμπειρία σε αυτό τον τομέα, ενώ τα Ελληνικά σχολεία δεν έχουν καθόλου πείρα στην εξέταση και πιστοποίηση. Αν περιμένουμε μέχρι να την αποκτήσουν, θα περάσει πολύς χρόνος που, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι χρήμα.

5. Αν όλα πάνε καλά, τότε θα περιοριστεί σηματνικά ο αριθμός μαθητών που απευθύνονται σε “μαύρα” ιδιαίτερα μαθήματα που αποτελούν παράσιτα στο όλο σύστημα, χωρίς να χρειαστεί να αλλάξει κανένας νόμος, ούτε να ληφθεί άλλη καμμία δράση και χωρίς “κυνήγι μαγισσών”. Αντιθέτως, οι καθηγήτριες που λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο θα έχουν πλέον κίνητρο να ενταχθούν στο σύστημα, άρα να είναι ορατές σε αυτό, με τις προφανείς συνέπειες (φορολογία, αξιολόγηση, νομιμότητα)

Επίλογος

Αυτές οι αλλαγές που προτείνονται είναι ενάντια στα δικό μου συμφέρον, διότι δικό μου συμφέρον είναι να συνεχίσουν τα σχολεία να είναι αναποτελεσματικά ώστε να έχω εγώ πελατεία. Ωστόσο, με πληγώνει το γεγονός ότι σαν Ελληνίδα δεν μπορώ να βασίζομαι στο κράτος μου για τίποτα και ότι όταν τα δικά μου παιδιά πάνε σχολείο θα βιώσουν την ίδια απογοήτευση που οδήγησε εμένα (και πολλούς άλλους) στον κυνισμό.

Θεωρώ ότι μακροπρόθεσμα έχω πολλά να κερδίσω αν το Ελληνικό κράτος κάνει καλά τη δουλειά του, ότι θα γίνεται λιγότερη σπατάλη και ότι τα λεφτά που δεν σπαταλώνται θα επενδύονται στο μέλλον και στην πρόοδο.

Οι αλλαγές που προτείνω θεωρώ ότι είναι απαραίτητες όχι μόνο για τις ξένες γλώσσες αλλά για όλα τα μαθήματα που διδάσκονται στα σχολεία μας και που ξαναδιδάσκονται στα φροντιστήριά μας. Θυμάμαι κάποτε, όταν ήμουν η ίδια μαθήτρια, ότι δεν χρειάζονταν φροντιστήριο κανείς εκτός από κάποιους που εμείς θεωρούσαμε προβληματικούς. Τώρα όλοι κάνουν φροντιστήρια και παρόλα αυτά η πλειοψηφία των παιδιών έχουν ελλείψεις σε στοιχειώδη ζητήματα γεωγραφίας, ιστορίας, ορθογραφίας, κοκ. Εγώ δεν πήγα φροντιστήριο. Γιατί το παιδί μου να πρέπει να κάνει δύο σχολεία (ένα το φροντιστήριο και ένα το κρατικό); Μου φαίνεται παράλογο.